Wstęp

Autor prezentacji reprezentuje Brazylijską Federację Piłki Siatkowej. Ze sportem jest związany od 1975, kiedy rozpoczął karierę trenera siatkówki na Uniwersytecie w Minas Gerais. Od 1995 roku stale związany z Federacją, dla której m.in. współtworzył reprezentację juniorów, organizował mecze Ligi Światowej oraz szefował licznym kursom trenerów pierwszego stopnia CBV.

Rys historyczny

Sport w Brazylii jest oparty na rekrutacji i rozwoju zawodników, którzy trenują w klubach sportowych. Wszystkie dziedziny sportu, od piłki nożnej do szachów, są organizowane przez kluby, których głównym celem jest uczestnictwo w zawodach w kraju i poza jego granicami. Piłka siatkowa jest pod tym względem unikalna, ponieważ w przeszłości była kojarzona z dyscypliną kobiecą w kraju opanowanym przez piłkę nożną – odpowiednik sportu męskiego. Siatkówka potrzebowała czasu, aby zająć doczesne miejsce, ponieważ zdecydowana większość uczniów w szkołach wybierało piłkę nożną dla chłopców (jako sport pierwszego wyboru) i profesjonalną „grę w dwa ognie” (dodge ball) dla dziewcząt.

Po 1970 roku, kiedy piłka siatkowa rozpoczęła ewolucję w Brazylii, poprzez media – szczególnie telewizję, siatkówka osiągnęła pozycję drugiego sportu w kraju. Dzięki temu stosunkowo łatwo jest pracować z dziećmi w szkołach i klubach, ponieważ wszystkie chcą zostać herosami, których codziennie podziwiają w prasie i na ekranie.

W klasach sportowych (wychowania fizycznego) każdy chciał uczyć się i trenować siatkówkę. Rozgrywki międzyszkolne i klubowe prezentowały coraz wyższy poziom i większą ilość adeptów sportu. W trakcie zawodów szkolnych wielu trenerów klubowych obserwowało zawodników i zapraszało do swoich organizacji. Stanowiło to pierwszy krok do podniesienia jakości klubów oraz ilości zawodników, którzy rozpoczęli edukację piłki siatkowej w szkołach, a następnie współtworzyli ważne zespoły klubowe.

W wielu miastach rozgrywki szkolne były znacznie bardziej ekscytujące niż klubowe. Prywatne szkoły decydowały się na inwestycję w sportu jako element planu marketingowego, co w efekcie spowodowało, że niemal wszyscy utalentowani atleci mogli otrzymać dobre wykształcenie w zamian za współudział w zawodach sportowych. Szkoły publiczne, z drugiej strony, posiadały zazwyczaj dobrych nauczycieli i trenerów, którzy koncentrowali się na szkoleniu podstaw sportu od najwcześniejszych lat nauki. Dzięki temu mogli tworzyć drużyny, które rywalizowały nawet z prywatnymi szkołami.

Każdego roku w czerwcu odbywają się Brazylijskie Igrzyska Szkolne, na które czekają wszyscy zawodnicy kraju. Rozgrywki na przestrzeni lat zgromadziły najlepszych sportowców, którzy następnie stworzyli jedną z najlepszych reprezentacji na świecie. Ponad 6000 atletów uczestniczy przez cały miesiąc we wszystkich zawodach sportowych. W nawiązaniu do zwycięstwa w tych rozgrywkach, Ministerstwo Edukacji i Kultury, prowadzi program wymiany sportowców z niektórymi europejskimi centrami sportowymi. Ma on na celu wyszkolenie najlepszych zawodników rozgrywek szkolnych i studenckich. Większość z nich wraz z trenerami spędza jeden lub dwa miesiące poza granicami kraju, rozwijając się i ucząc się nowych technik.

Piłka siatkowa, w latach 1970-1979, była postrzegana jako sport elitarny, ponieważ zdecydowana większość najlepszych graczy uczyła się w dobrych i tradycyjnych szkoła prywatnych, a trenowała w powiązanych z nimi, dobrze wyposażonych, klubach sportowych. Przed długi czas najlepsi zawodnicy pochodzili z klasy średniej i wysokiej. Kiedy siatkówka stała się bardziej popularna, zainteresowały się nią dzieci pochodzące z niższych klas społecznych, które chciały się uczyć i trenować w celu osiągnięcia poziomu reprezentacyjnego.

Po 1990 roku nastąpiła zmiana systemu nauczania sportu w szkołach, jako fakultatywnego do rozwoju naukowego. W szkołach publicznych klasy sportowe, które dotąd pracowały osobno z dziewczętami i chłopcami, teraz się połączyły, czasami prowadząc do ponad 50 zawodników zgromadzonych w tym samym miejscu. Jakość pracy z dziećmi była bardzo różna, a poziom nauczania przedmiotów powiązanych z aktywnością fizyczną stał na bardzo niskim poziomie. Nauczyciele wychowania fizycznego, którzy „po godzinach” trenowali kluby sportowe i odpowiadali za rozwój sportu szkolnego, w tych latach stracili benefity wynikające z tego tytułu. Ze zmniejszoną ilością godzin mogli uczyć tylko klasy sportowe pod groźbą utraty pracy.

Ta zmiana była całkowicie odmienna w szkołach prywatnych. Niektóre, z dobrymi tradycjami sportowymi, oferowały klasy z limitowaną liczbą uczniów i utrzymały oddzielne grupy dziewcząt i chłopców, aby zapewnić im możliwie najlepszy rozwój w danej dyscyplinie. Kolejnym pomysłem po wprowadzeniu zmian w wychowaniu fizycznym, było utworzenie programów sportowych po godzinach lekcyjnych, których zadaniem było rozwijanie grup sportowców i rozwój sportu.

Pomysł powołania programów sportowych spowodował rozwój przyszkolnych klubów sportowych, które miały rywalizować z drużynami komercyjnymi. Zwiększyło to ilość zespołów w rozgrywkach mistrzowskich, które dotąd często nie były organizowane ze względu na zbyt małą ilość chętnych zawodników. Komercyjne kluby sportowe dostrzegły możliwości sprowadzania w swoje szeregi wyszkolonych graczy z uczniowskich zespołów sportowych. Niektóre zdecydowały się zainwestować w szkoły, jako miejsca rozwoju dużej ilości sportowców, spośród których mogły wybrać najlepszych. Często zdarzało się, że trenerzy klubowi, wspierani przez wychowanków klubów – studentów i profesjonalnych zawodników, prowadzili treningi w szkołach, aby zwiększyć popularność siatkówki, a w konsekwencji – ilość chętnych do trenowania tego sportu.

Dziś Federacje Stanowe są odpowiedzialne za rozgrywki klubowe i wspomagają organizację rozgrywek szkolnych. Wiedza, doświadczenie oraz struktura organizacyjna Federacji Siatkarskich jest najlepsza w dziedzinie sportu w Brazylii. Od poziomu reprezentacyjnego do poziomu stanowego relacje między Główną i Stanowymi Federacjami pozwalają na organizację i rozwój środowiska rozgrywek sportowych. W piłce siatkowej jest to dodatkowo wsparte wdrożonym programem ISO 9000/2000 certyfikowanym przez NBR – CVB (Brazylijska Federacja Siatkówki) jako pierwsza w świecie uzyskała ten prestiżowy dyplom. CVB otrzymała od FIVB tytuł „Najlepszej Federacji Siatkarskiej na Świecie”.

Federacja Narodowa współpracuje z Ministerstwem Sportu przy organizacji Brazylijskich Igrzysk Szkolnych, w każdej z dwóch grup wiekowych – 12-14 lat oraz 15-17 lat. W 2006 roku ponad milion uczniów uczestniczyło w regionalnych i stanowych kwalifikacjach do turnieju finałowego, który miał miejsce w Pocos de Caldas. W turnieju wzięło udział 2.700 uczniów między 12 i 14 rokiem życia z 670 szkół w 25 stanach. W drugim finale, w Brasilia, wzięło udział kolejnych 2.700 uczniów między 15 i 17 rokiem życia z 632 szkół w 24 stanach.

Ministerstwo Sportu zarządza również Programem Sportowców Szkolnych, którego zadaniem jest wspieranie sportowców w nauce i wspomaga drobnymi stypendiami. Fundusze pomagają atletom skoncentrować się na nauce i treningach, zamiast zmuszać do prac dorywczych. Wyróżnia się cztery poziomy zaawansowania sportowców szkolnych, którzy mogą otrzymywać comiesięczne stypendia:

• uczeń - 150 USD
• poziom krajowy - 370 USD
• poziom międzynarodowy - 750 USD
• poziom olimpijski - 1250 USD

Warunki otrzymania stypendium są uzależnione od konkretnego poziomu zawodnika. Na poziomie „uczniowskim”, zawodnik musi należeć do najlepszej trójki zawodników sportów indywidualnych, lub 24 najlepszych zawodników sportów drużynowych, w zakończonych ostatnio Brazylijskich Igrzyskach Szkolnych. Na poziomie krajowym musi należeć do trójki najlepszych sportowców w ostatnich oficjalnych zawodach mistrzostw kraju, lub trzech najlepszych wg rankingu federacji sportowej. Dla poziomu międzynarodowego musi należeć do trzech najlepszych zawodników na świecie, w pan-amerykańskich lub południowo-amerykańskich mistrzostwach. Dla poziomu olimpijskiego musi oficjalnie reprezentować Brazylię, jako uczestnik oficjalnej delegacji sportowców, w ostatnich Igrzyskach Letniej lub Zimowej Olimpiady.

VivaVolei

VivaVolei jest programem koordynowanym przez Brazylijską Federację Piłki Siatkowej, który ma na celu rozwój i wdrażanie w całej Brazylii siatkówki dla początkujących, dziewcząt i chłopców, między 7 i 14 rokiem życia. Dzięki programowi dzieci mogą być integrowane w lokalnych społecznościach oraz wspierany jest rozwój zdrowych nawyków poprzez aktywność fizyczną. VivaVolei rozwija możliwości fizyczne i motoryczne dzieci, zwiększając jednocześnie ich pewność siebie, umiejętności szkolne i relacje międzyludzkie.

Historia

VivaVolei została po raz pierwszy zaprezentowana 31 maja 1998 roku po meczu Ligi Światowej między Brazylią i Rosją na stadionie Maracananzinho. W wydarzeniu uczestniczyło 120 chłopców i dziewcząt między 8 i 12 rokiem życia, pokazujących program mini siatkówki. 17 sierpnia 1998 program VivaVolei został oficjalnie włączony do nauczania w publicznej szkole w Rio de Janeiro.

Dzięki współpracy z Urzędem Miasta Rio de Janeiro oraz Urzędzem Sportu i Rekreacji, powołane do życia zostały trzy pierwsze centra VivaVolei - Madueira, Ramos i Bonsucesso, adresowane do rodzin z niskich klas społecznych. Kolejne centra utworzone w Andarai, Jardim Bangu i Paciencia, również były przede wszystkim dedykowane dla najbardziej potrzebujących. W październiku 1999 projekt VivaVolei stał się oficjalnym programem i w takiej formule pracuje do dziś. Po tej dacie do programu VivaVolei w Rio przystąpiło wiele szkół publicznych i prywatnych oraz klubów.

Dzięki partnerstwu z Narodowym Instytutem Rozwoju Sportu, powstało 50 centrów w 10 stanach Brazylii. Nowi sponsorzy zainteresowali się programem i stworzyli kolejne miejsca nauczania mini siatkówki w parkach i własnych nieruchomościach, zwiększając tym samym liczbę uczestników. Od 2000 roku Brazylijska Federacja Piłki Siatkowej ustanowiła nowe zadanie programu i rozpoczęła starania w celu połączenia biznesu z siatkówką dzieci.

W 2003 roku VivaVolei otrzymało wsparcie UNESCO, dzięki czemu został powołany Instytut VivaVolei - w celu rozwoju programu we współpracy z agencjami rządowymi i samorządowymi w Brazylii. Jakość CBV w tworzeniu siatkówki krajowej, została przeniesiona do programu w zakresie administracji i współpracy z innymi jednostkami organizacyjnymi Federacji. W lipcu 2003 r., jako jedna z jednostek CBV, program VivaVolei otrzymał certyfikat ISO9000/2000 od NBR.

W 2004 roku, dzięki partnerstwu z przedsiębiorcami i przemysłem, zwiększyła się liczba centrów VivaVolei do 95 w 15 stanach Brazylii. Program wychował wielu ludzi, którzy wspólnie trenując w klubach, ponownie spotkali się w biznesie. Dziś ponad 75 tysięcy dzieci jest zaangażowanych w program VivaVolei, z planem osiągnięcia 100 tysięcy w kolejnym roku.

Głównym zadaniem programu VivaVolei jest przekazanie wsparcia społeczeństwu poprzez siatkówkę, aby zwiększyć poziom życia, dostarczyć przyjemności dzieciom i ich rodzicom oraz rozrywki lokalnym społecznościom.

Pozostałe zadania programu:

• praca z nizinami społecznymi Brazylii,
• promocja edukacji i aspektów społecznych przez sport,
• redukcja różnic w edukacji,
• promocja integracji społecznej i wyrównywania różnic,
• utrzymywanie dzieci i nieletnich z dala od narkotyków i przestępstw – nauka moralności przez sport,
• nauka i udostępnienie siatkówki dla wszystkich grup społecznych,
• rozwój siatkówki w szkołach, klubach i innych miejscach.

Charakterystyka programu

VivaVolei to program mini siatkówki, mający za zadanie wspierać rozwój dzieci między 7 i 14 rokiem życia w podstawach piłki siatkowej i przygotować je do regularnej gry. Podstawowe parametry programu to:

Wymagane zasoby

Zanim program VivaVolei zostaje zainicjowany w nowym miejscu, jest ono wizytowane przez menadżera VivaVolei w celu określenia możliwości i wymagań wobec danej powierzchni. Na jednym pełnowymiarowym boisku do siatkówki (18 x 9 metrów) możliwe jest utworzenie trzech pól do mini siatkówki (6 x 5 metrów).

Materiały i sprzęt wykorzystywany w programie jest dostarczany, na zasadach wyłączności, przez Federację. Materiały posiadają miejsce na nazwę sponsora danego ośrodka. Na zestaw składają się:

• trzy mini siatki
• cztery słupki wraz z bazami
• 24 mini piłki
• 50 kamizelek (dwie dla instruktorów oraz 48 dla zawodników)
• 12 linii
• banner programu VivaVolei

Pozytywny wpływ na szkoły i społeczności

Dziś siatkówka w Brazylii jest sportem, który napawa dumą dzięki osiągnięciom zawodników, trenerów oraz wynikom reprezentacji. Wszystko, co jest związane z tym sportem, jest dobrze postrzegane, szczególnie przez dzieci, które mogą uczestniczyć w zajęciach piłki siatkowej. Wpływ na szkoły i społeczności jest bardzo pozytywny i wyraźnie zwiększa możliwości nauki, wybicia się ze swojej klasy, rozwoju zdrowia, itp.

Raporty płynące od nauczycieli szkół publicznych mówią, że dotychczas upośledzone społecznie rodziny, których członkowie zostali objęci programem, mają się zdecydowanie lepiej niż przed laty. Dzieci zaangażowane w VivaVolei oraz ich bliscy zmienili się pod wieloma względami, np. lepiej zachowują się w domu i szkole, przykładają większą atencję do aspektów zdrowego żywienia i jakości życia, mają lepsze relacje z członkami rodziny, kolegami z klasy i przyjaciółmi. Dzieci poprawiły swoje osiągnięcia w szkole, ponieważ pozostają bardziej skupione na sporcie i nauce.

Co ważne, dzieci muszą przykładać się do nauki, aby móc uczestniczyć w programie. Jeżeli centrum VivaVolei nie jest w tej samej szkole, trenerzy i inne odpowiedzialne osoby programu są upoważnione do poszukiwania i pozyskiwania dodatkowych możliwości dla dzieci. Mają również prawo do kontrolowania postępów w nauce swoich podopiecznych. Sport jest ważny w ich życiu, jednak edukacja jest przynajmniej na tym samym poziomie.

Niektóre aspekty programu VivaVolei dotykają kultury i społeczeństwa. Zawodnicy centrów odwiedzają miejsca kultury – muzea, firmy sponsorów, oglądają mecze siatkówki. Gdy jest to tylko możliwe są odwiedzani przez starszych zawodników i trenerów drużyn narodowych w swoich centrach treningowych. Uczą się zasad współuczestniczenia w społeczeństwie, odwiedzają zabytki i bazy wojskowe, uczestniczą w wydarzeniach ważnych dla lokalnej ludności. Pozyskują wiedzę na temat znaczenia rodziny i wartości moralnych, biorąc odpowiedzialność za własne szkoły, sąsiedztwo oraz otoczenie.

Do czasu przejścia graczy z programu VivaVolei do profesjonalnych lub amatorskich klubów sportowych, program odpowiada za rozwój dzieci, znajomość z innymi zawodnikami w ich wieku oraz zapewnia możliwości płynnego naboru do dorosłej siatkówki. Wiele klubów jest zainteresowanych pozyskiwaniem graczy z programu VivaVolei, dzięki czemu pierwsze pokolenie wychowanków mini siatkówki zostało już mistrzami Brazylii w kategorii junior w klubie z ogromnymi tradycjami i zasługami dla kraju.

Struktura organizacyjna programu

VivaVolei jest jedną z jednostek organizacyjnych CBV i zatrudnia specjalistów odpowiedzialnych za zarządzanie i rozwój centrów treningowych, nadzór nad powierzonym sprzętem, metodologią nauczania, planowaniem i rozwojem aktywności fizycznej, szkoleniem trenerów i zapewniających stały nadzór nad poprawnością działania programu oraz osiągane rezultaty.

Po kontakcie z potencjalnym „klientem”, który jest zainteresowany otwarciem nowego centrum treningowego, przygotowywane jest dokładne studium wykonalności. Oceniane są: otoczenie, teren, wyposażenie i możliwości, wpływ na sąsiedztwo oraz forma partnerstwa. Cała organizacja programu oraz dostawa wyposażenia i materiałów szkoleniowych, edukacja trenerów i asystentów do pracy z dziećmi, system kontroli oraz elementy wykorzystane w klasach piłki siatkowej, są określane i dostarczane przez program VivaVolei.

Trwałość programu

Program VivaVolei jest trwały i stabilny dzięki wsparciu finansowemu sponsorów, którzy przede wszystkim odpowiadają za utrzymanie i rozwój centrów treningowych. Wszystkie koszty są kalkulowane i prezentowane sponsorowi, co pozwala pokazać, że inwestycja w program społeczny jest bardziej opłacalna (dzięki ulgom podatkowym i wparciu rządowemu), niż pompowanie pieniędzy w klub sportowy. Wizerunek sponsorów jest łączony z centrami treningowymi, które często są eksponowane w mediach.

Również stany, szkoły publiczne i lokalne samorządy są zaangażowane w program VivaVolei w miejscach działania centrów treningowych. Pozwalają na wykorzystywanie przestrzeni publicznej (parki, skwery, ulice, itp.) i wspierają podległych im nauczycieli w roli trenerów centrów.

Budżet programu

Jednostka organizacyjna CBV VivaVolei posiada budżet operacyjny, który podlega okresowemu przeglądowi przez administrację Federacji. Jego podstawowym celem jest doprowadzenie każdego centrum szkoleniowego do samowystarczalności, a pozyskiwane przez nie fundusze mogą być przeznaczone tylko na utrzymanie i rozwój danego miejsca.

Podsumowanie VivaVolei

Rozwój

Dzięki doświadczeniu w nauczaniu piłki siatkowej w ostatnich latach, szczególnie mini siatkówki, program VivaVolei wykształcił metodologię nauczania w kierunku sekwencji umiejętności i zdolności różnych grup wiekowych. Rozwój zawodnika jest stały w każdym centrum treningowym. Na różnych poziomach dzieci otrzymują program rozwoju swoich umiejętności, którego elementem jest komplet waruneków koniecznych do spełnienia do osiągnięcia kolejnego kroku.

Dzięki informacjom pozyskanym z każdego centrum szkoleniowego oraz wsparciu CONAT (narodowa organizacja trenerów), stale rozwijany i dostosowywany jest program kursów trenerskich w całej Brazylii.

Przyszłość

W kolejnych miesiącach (lipiec 2007 roku – przypis redakcji) i następnych latach, nowi sponsorzy zostaną związani kontraktami z programem VivaVolei. Celem organizacji jest osiągnięcie:

• zwiększenie efektywności partnerstwa prywatno-publicznego poprzez lokalne i krajowe upusty podatkowe,
• osiągnięcie w 2008 roku ilości 100 centrów szkoleniowych,
• osiągnięcie ilości 100 tysięcy dzieci zaangażowanych w program,
• rozwój programu w celu wykorzystania CDV-Saquarema (centrum przygotowań olimpijskich sportowców) przez VivaVolei w okresach, gdy nie jest wykorzystywane przez profesjonalnych sportowców

Informacje i liczby - stan programu w 2012 roku

Poniższe informacje otrzymaliśmy z programu VivaVolei w lipcu 2012 r. Prezentują one dane i liczby aktualne w połowie roku:

• niestety zmniejszeniu uległa liczba centrów treningowych - aktualnie pracują 52 placówki w 8 stanach Brazylii • każdego roku w każdym centrum treningowym organizowane są trzy turnieje • w 2012 roku odbył się jubileuszowy turniej, który zgromadził tysiąc dzieciaków-uczestników pochodzących ze slamsów  Rio de Janeiro • poczynając od 1999 roku program objął swoim działaniem łącznie 200 tysięcy dzieci.