Program budowy sukcesu olimpijskiego siatkarskich reprezentacji Stanów Zjednoczonych – Pekin 2008

Podczas konferencji dla trenerów zorganizowanej przez Konfederację Afrykańskiej Siatkówki /CAVB/ w Kairze, która odbyła się w dniach 31.03-04.04.2010 r., miałem przyjemność wysłuchać bardzo interesującego wystąpienia dr Douglasa P. Beala, szefa amerykańskiej federacji siatkarskiej USA Volleyball. Tematem wykładu jednego z najlepszych przed laty siatkarza w historii Stanów Zjednoczonych była: „Budowa sukcesu olimpijskiego amerykańskiej siatkówki – działania, przygotowania i realizacja programu wytyczonego przez USA Volleyball”.

W trakcie wykładu autor omówił zasady i filozofię, jakie stosowano podczas realizacji programu, który dostarczył Stanom Zjednoczonym wspaniałych sukcesów podczas Igrzysk Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku. Poniżej prezentuję wybór moim zdaniem najistotniejszych fragmentów wykładu dr Douglasa P. Beala.

Program „USA Volleyball”

Program ten zakładał, że w ośrodku szkoleniowym przebywać będą zawodnicy i zawodniczki w rożnym wieku i w rożnych okresach swojej kariery. Ci, którzy nie mają rozgrywek klubowych mogą tam trenować cały rok, a grający w zespołach klubowych przyjeżdżają do ośrodków szkoleniowych na zgrupowania, wówczas, kiedy treningi tam odbywa reprezentacja narodowa. Federacja pomaga również w ekspansji siatkówki w całym kraju w rożnych kategoriach wiekowych. W ostatnich latach notuje się bardzo duży wzrost popularności siatkówki w szkołach na rożnych poziomach edukacji. Szczególnie imponujący jest wzrost zainteresowania siatkówką żeńską, ale i męska notuje także przyrost chętnych do gry.

W programie jaki realizowany był w USA ważne było, aby nie inwestować w poszczególne jednostki okresowo. Jeśli ktoś był trenerem seniorów czy juniorów po wygaśnięciu umowy z USA Volleyball, federacja podejmowała z nim współpracę. USA Volleyball zależało bowiem na tym, aby szkoleniowcy mogli nadal przekazywać swoje doświadczenia podczas kursów i szkoleń dla trenerów. W ten sposób zachowana została kontynuacja pracy i dorobku poszczególnych szkoleniowców. Ważne jest to, aby szkoleniowcy nie naśladowali swoich poprzedników, ale na bazie ich koncepcji rozwijali nowe i je stosowali. Odnosiło się to zarówno do pierwszego jak również i drugiego trenera a także do statystyka i menedżera drużyny.

Filozofia i zasady

Najważniejsza w całym systemie szkolenia była filozofia jaką wyznawali trenerzy amerykańscy. Wiele punktów tej filozofii jest znana każdemu trenerowi na świecie. Zakładała ona m. in., że:

• interesy zespoły przedkładamy ponad interesy jednostki
• gramy tak jak trenujemy: nie możemy oczekiwać, że będziemy grać lepiej niż trenujemy, możemy tylko trenować lepiej niż gramy nie możemy być najlepsi we wszystkim, musimy być dobrymi w tym aby zdobyć ostatni punkt, itp.

Istotne były także zasady, o których mówi się mniej np.:

• liczy się cały zespół, który stanowi więcej niż tylko suma poszczególnych zawodników
• najważniejsze jest tylko zdobycie ostatniego punktu.

Kolejną zasadą, która była stosowana przez USA Volleyball w trakcie przygotowywania i realizacji programu olimpijskiego poprzedzającego Igrzyska w Pekinie było zapewnienie jak największej liczbie trenerów dostępu do obserwacji treningów drużyny i zdefiniowaniu ewentualnych błędów. „Im więcej oczu, które patrzą tym lepiej dla drużyny”. Przy takich założeniach istnieje większe prawdopodobieństwo wyeliminowania elementów wymagających korekty lub zmiany. Dzięki tej strategii każdy z trenerów może się czegoś nauczyć od drugiego i może cały czas doskonalić swój warsztat i iść do przodu.

Bardzo ważnym elementem filozofii stosowanej przez federację amerykańską były założenia i cele jakie stawia się drużynie i poszczególnym zawodnikom. Na początku każdego etapu czteroletniej pracy takie założenia są spisywane. Ale nigdy nie są one chowane do szuflady, zamykane czy utajnione. Wszyscy muszą zapoznać się z nimi. Po pierwsze zawodnicy a potem federacja, staff, media i kibice. Można powiedzieć, że są to buńczuczne przechwałki, ale właśnie zgodnie z amerykańską filozofią wszyscy wiedzą jaki jest cel ich drogi i do czego dążą, ale nie za miesiąc tylko za cztery lata! Oprócz założeń ogólnych dla zespołu, każdy zawodnik dostaje indywidualne wytyczne nad czym musi pracować i co poprawić w danym okresie, tak aby był wartościowy dla zespołu. Te założenia również są oficjalnie podane i wszyscy o nich wiedzą. Jedna z podstawowych zasad jakie stosują amerykanie to: jeśli się nie poprawiasz, to stajesz się gorszy.

Plan szkolenia

Kolejnym ważnym elementem w przygotowaniu do pracy w danym cyklu jest zrealizowanie planu na cały okres szkolenia. Są tam zawarte treści ogólne jakie w danym roku będą realizowane, ale są tam też ujęte najważniejsze imprezy do których przygotowują się zespoły i na które szkoleniowcy zwracają szczególną uwagę.

W następnych etapach planowania, okresy roczne dzieli się na miesięczne, tygodniowe, mikrocykle, itd. Każdy z tych okresów również szczegółowo się rozpisuje. Oczywiście w każdej chwili można coś modyfikować i zmieniać w założonym programie, ale najważniejsze jest, aby w pierwszej kolejności przygotować czteroletni plan działania i sukcesywnie go realizować.

W każdym planie mieszczą się imprezy ważne i mniej ważne. Nie da się do każdej imprezy przygotować tak, aby zawsze być w szczytowej formie, ponieważ jest ich tak dużo, że brakuje czasu na treningi, a ponadto trener ze względu na różne kontuzje nie zawsze ma wszystkich zawodników do dyspozycji.

Są jednak pewne składowe, które według USA Volleyball muszą zostać spełnione aby móc osiągnąć sukces jaki został założony. Są to:

• Trener/menager - obecnie rola trenera nie może ograniczać się tylko do przyjścia na trening, zadania paru ćwiczeń technicznych czy taktycznych i na tym jego rola się kończy. Teraz trener jest również menedżerem, który myśli o całym przedsięwzięciu. Do niego należy wybór gdzie mają odbyć się zgrupowania, jak tam najlepiej dojechać, jakie pomoce są niezbędne do odpowiedniego treningu, jakie muszą być warunki mieszkalne aby realizować program w odpowiedni dla niego sposób. Trener musi być też psychologiem, który rozmawia z zawodnikami, doradza, kształtuje ich bez względu na wiek zawodnika.
• Odpowiednio dobrany Staff - to trener kompletuje sobie sam osoby, które będą mogły mu pomoc w realizacji planu. Sam dobiera współpracowników pod kątem ich przydatności dla drużyny i według jego koncepcji. Jest to bardzo ważne aby dobrać takich ludzi, którzy będą potrafili stanowić przez dłuższy czas zgrany kolektyw współpracując ze sobą i działać dla dobra zespołu.
• Odpowiednia baza szkoleniowa i pod tym hasłem nie rozumiemy jedynie boisk do treningu siatkarskiego, ale również siłownię, gabinety odnowy biologicznej i fizjoterapii jak też np. salę do odpraw podczas, których wykorzystuje się sprzęt video.
• Sprzęt pomocniczy, który umożliwia śledzenie i analizowanie postępów zawodników taki jak kamery wideo, programy statystyczne, arkusze podsumowujące. Wszystkie te urządzenia są nie tylko dla trenerów, ale przede wszystkim szczególnie pomocne są zawodnikom. W filozofii amerykańskiej zawodnik musi sam stać się studentem siatkówki. Musi mieć chęć do analizowania swoich poczynań przy wykorzystaniu zapisu video czy arkuszy statystycznych. Musi chcieć samodzielnie rozwiązywać problemy jakie powstają na treningu.

Jedną z głównych zasad jakie starają się upowszechniać przedstawiciele USA Volleyball jest zasada wpajania najmłodszym filozofii treningu i gry począwszy od ich pierwszych kontaktów z siatkówką w trakcie treningu. Od początku zajęć z najmłodszymi trenerzy edukują dzieci w jaki sposób mają postępować, jak należy się zachowywać, jakie wartości są najważniejsze. Dzięki takiemu szkoleniu na kolejnych etapach edukacji siatkarskiej, w szkole średniej, collegu, uniwersytecie, reprezentacji narodowej nie trzeba od początku nauczać filozofii treningu i gry. Każdy zawodnik ma ją już wpojoną. Stosował ją przez kilka poprzednich lat, więc jest w nim już głęboko zakorzeniona.

Program USA Volleyball wspomaga rozwój całej siatkówki na terenie USA. „Dla nas ważne jest oby wspierać wszystkie programy siatkówki (halowe, plażowe i niepełnosprawnych) jakie posiadamy i zdobywamy w nich medale olimpijskie” - mówią trenerzy pracujący w federacji amerykańskiej.

Warto na zakończenie przypomnieć, że podczas Igrzysk Olimpijskich w Pekinie USA zdobyło złoty medal mężczyzn, srebrny medal kobiet. Amerykańskie duety Phil Dalhausser i Todd Rogers oraz Kerri Walsh i Misty May-Treanor zdobyły złote medale Igrzysk Olimpijskich w siatkówce plażowej. Niepełnosprawne siatkarki USA zdobyły podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Pekinie srebrny medal w siatkówce na siedząco.