TRZY MODELE SOCJOLOGII SPORTU

Hołduje zasadzie, że bez ukazania „korzeni zjawisk i procesów współczesność jest nieczytelna. Sięganie do faktów z przeszłości i ukazanie jej wpływu na współczesność sportową.

Analitycy sądzą, że najpierw należy doprowadzić do uporządkowania świata kategorii i pojęć oraz przedstawić hipotetyczny model związków między zjawiskami i procesami, a dopiero wtórnie ukazywać rzeczywistość empiryczną, Analitycy poprzestają więc, często na analizie drobiazgowej zjawisk „typowych”, niejako soczewkowych, które są przejawami głębokiej struktury rzeczywistości jako takiej, rozumianej raczej w kategoriach statycznych.

Zdaniem empirystów czas spekulatywnej wiedzy społecznej dawno już minął . Również na terenie socjologii sportu chodzi o rzetelne opisanie rzeczywistości w całym bogactwie konkretnych przejawów oraz ukazanie ich struktury i funkcji. Empirycy zajmują się więc gromadzeniem danych za pomocą wielu wzajemnie dopełniających się technik badawczych, oraz nakreśleniem możliwie wiernego obrazu rzeczywistości sportowej. Zajmuje ich aktualny stan rzeczywistości.

ROZWÓJ SOCJOLOGII SPORTU

Socjologia sportu bada pole działania sportu w jego wewnętrznej strukturze w jego zależności od rożnych form społeczeństwa i innych społecznych zakresów istnienia, w jego znaczeniu symbolicznym oraz w jego strukturalnym powiązaniu z innymi instytucjami (rodziną ,szkołą, środkami masowego przekazu). Rozbieżność między publicznym uznaniem sportu i jego znaczeniem naukowym – opóźniło to rozwój socjologii sportu.

Łączenie subdyscyplin, wyników cząstkowych badań sportu, których celem jest opisanie sportowego zachowania, a więc zachowanie w sporcie i wobec sportu, wyjaśnianie go i w miarę możliwości, czynienie przewidywalnym. Charakterystyczne dla tej fazy są kontakty interdyscyplinarne między naukami zainteresowanymi badaniem sportu, powolne usamodzielnianie się dyscyplin cząstkowych wobec ich nauk podstawowych. (socjologia sportu łączy się psychologią sportu, fizjologią sportu, medycyną sportową itd.)

Powstanie zintegrowanej nauki o sporcie, której udaje się zintegrowanie istniejących części teorii w jedną, zwartą teorię sportu

Socjologia a socjologie szczegółowe

Socjologia sportu jest chyba najmniej rozwiniętą cząstkową dyscypliną wewnątrz socjologii. Socjologia sportu sięga więc często do wzorów badawczych, problematyki i typów interpretacji charakterystycznych dla innych socjologii szczegółowych Sport omawiany jest w innych subdyscyplinach – socjologii czasu wolnego, antropologii kulturowej, socjologii organizacji, socjologii ciała. Socjologia sportu dysponuje więc ważnymi ustaleniami z tych i innych zakresów badań socjologicznych

• Sport jest sposobem spędzania czasu wolnego. – socjologia czasu wolnego.
• Sport stanowi szczególna formę obchodzenia się z własnymi ciałem: chodzi tu o ruch ciała, technikę funkcjonowania ciała, ekspresje cielesną. Sport zmienia obraz cielesności i świadomości cielesności. Tym samym więc socjologia sportu staje się częścią socjologii ciała, której przedmiot stanowią te systemy wartości, wzorce interpretacji, reguły i normy, które odnoszą się do ciała.
• Socjologia wychowania - Sport, kultura fizyczna to obszary internalizacji norm i wartości, wdrażania do ról społecznych, procesów grupo twórczych, kształtowania osobowości
• Sportowa oferta jest z reguły zorganizowana, np. przez organizację, szkołę, , jest częścią tych instytucji, przez nie kształtowana, formowana, ma także odwrotny wpływ na ich strukturę – a więc socjologia sportu jest częścią socjologii organizacji
• Sport związany jest z wartościami kulturowymi i ideologiami, częstokroć także uformowany przez etykę religijną (purytanizm – przejawiała się próbą usunięcia gier sportowych z okresu świąt i represjonowanie za ich uprawianie) Sport jest więc tez częścią socjologii kultury, która zajmuje się hierarchią wartości kulturowych, światopoglądów w społeczeństwie - socjologia kultury
• Zabawa i sport występują w większości społeczeństw, także nieuprzemysłowionych – jest więc analiza sportu częścią antropologii kulturowej. Odpowiada na pytanie jakie może powstać zróżnicowanie form zachowań ludzkich w różnych kulturach, aby następnie na tej drodze uzyskać wiedzę o człowieku „jako takim”

Sport istnieje w różnych formach przejawiania się:

• Jako sport masowy uprawiany w czasie wolnym
• Jako sport wyczynowy
• Jako sport popularny i elitarny
• Jako sport szkolny
• Jako sport dla inwalidów
• Jako rehabilitacja ruchów

Sport różnicuję się również

• Poprzez organizację członków
• Poprzez oddziaływanie na publiczność
• Poprzez strukturę społeczną uprawiających go ludzi

Sport i jego różnorodne formy zdefiniować możemy za pomocą czterech grup zmiennych

a) Sport jest ruchem ciała – charakteryzuje go specyficzne obchodzenie się z ciałem , podejście do ciała i koniecznych do tego zdolności, sprawności. Sport trzeba więc „uprawiać” wedle tego kryterium zatem gra w szachy, gra na muzycznych instrumentach nie zaliczają się do sportu

b) Sport podlega zasadzie wyczynu. W sporcie dąży się do takich wyczynów, które oceniane są pozytywnie. Mogą nim być różne wymiary aktywności np. wysiłek fizyczny, wygranie konkurencji, taktyka, postępowanie fair, solidarność grupowa, uzyskany dochód. To co w sporcie uznawane jest za wyczyn może bardzo się zmieniać w zależności od społeczeństwa, ale także w ramach tego samego społeczeństwa.

c) Sport regulowany jest przez normy społeczne podporządkowany jest regulacjom społecznym . te reguły odgrywają w sporcie lub w poszczególnych rodzajach sportu rolę
- Przy ustalaniu celu, a więc warunków, w jakich zawody są wygrane lub przegrane
- W ustalaniu legalnych środków, które wolno zastosować dla osiągnięcia celu
- W definiowaniu reguł, jak warunki w których sport może się dokonać (czasowo przestrzenne) i wiadomości, zdolności, techniki, które powinny być opanowane dla wykonania jakiegoś sportu
- W postawie wobec sportu, etosie sportowym.

d) Sport jest nieproduktywny– nie zmierza on do wytworzenia produktów (jak np. w pracy) czy do stworzenia dzieła (jak np. w sztuce). Sport nie dotyczą rozważania o pożyteczności bądź przymusie egzystencji.



a) Stopień organizacji
- Czy sport oferowany jest w ramach organizacji (szkoły, zrzeszenia) i w tych ramach uprawiany, czy tez tak nie jest
- W jakim zakresie w praktycznym uprawianiu sportu stosowany jest konstytutywny dla tego rodzaju sportu zespół przepisów. (ustalonych pisemnie)

b) Rodzaj organizacji – sport włączony do organizacji zyskuje przez to właściwa strukturę, jednocześnie przekształca się w raz ze zmianami, jakim podlega dana organizacja. Struktura sportu jest istotnie kształtowana przez organizację, w ramach której się go uprawia. (sport w szkole nie jest dobrowolny; w ramach stowarzyszenia jest dobrowolny, choć bywa powiązany z innymi funkcjami; sport uprawiany w komercyjnych przedsiębiorstwach sportowych wykonywany jest celowo i jednowymiarowo, kieruje się dążeniem do uzyskania zysku.

c) Stopień profesjonalizacji i komercjalizacji – w jakiej mierze wykonywanie sportu staje się zawodem, a więc powstają nowe postacie społeczne: zawodowego sportowca, menadżera sportowców i imprez sportowych. Rozwija się etos zawodowy i własne układy organizacyjne tego stanu zawodowego (jak w federalnej lidze piłki nożnej, która ma własne sądownictwo dla piłkarzy zawodowych). W dużym stopniu sport jest skomercjalizowany, ma przynosić zysk.

d) Zakres wykonywania sportu w postaci konkurencji - różnorodne struktury w sporcie wynikają z tego czy sport organizowany jest jako współzawodnictwo.
a) Zakres interesu publicznego - atrakcyjność i siła przyciągania wywierana prz np. imprezy sportowe
b) Rodzaj i zakres sprawozdawczości w środkach masowego przekazu
c) Poparcie finansowe - i inne, które sport utrzymuje (polityczne, ideologiczne)
d) Polityczne zainteresowanie sportem - dokładniej zaś jego spodziewane oddziaływanie na znaczenie międzynarodowe jakiegoś kraju
e) Interesy komercyjne – sport wykorzystywany przez firmy jako reklamy, rynku zbytu artykułów sportowych.

a) Szanse kariery i wzorce, które istnieją wewnątrz organizacji sportu i które sort otwiera
b) Styl kierowania, formy autorytetu i mechanizmy podejmowania decyzji
c) Struktura społeczna członków, forma ich rekrutacji i selekcji
d) Wymogi lojalności solidarności – stopien identyfikacji z wartościami i celami organizacji.

Sport jak widać nie jest tworem jednolitym, homogenicznym, lecz dzieli się na różne modele sportu, którym właściwe są typowe dla nich kombinacje zmiennych.

Cztery przykładowe modele sportu

1. Ekspresywny model sportu – model, który jest opozycją do świata przemysłowej pracy. Ponad wszystko wynosi takie wartości jak „przyjemność”, „ radość”, „współdziałanie”
2. Model sportu zrelatywizowany do współzawodnictwa – akcentujący współzawodnictwo, wyczyn, zysk i stratę.
3. Komercyjny model sportu – tu sport rozumiany jest jako imprez rozrywkowa i skomercjalizowana, profesjonalne przedsiębiorstwo.
4. Funkcjonalistyczny model sportu – sport rozumiany instrumentalnie, który uzyskuje sens i strukturę poprzez funkcję